Charakter narodowy Polaków na tle innych narodów europejskich

Charakter narodowy można określić jako panujący w danym narodzie, widoczny w postawach życiowych jego członków system treści duchowych. Jest to więc pojęcie dotyczące psychiki, charakterystycznej dla poszczególnych jednostek ludzkich składający się na dany naród. Polacy, oglądani poprzez pryzmat   cech narodowych, mają kształtować w ramach Unii Europejskiej, obok innych narodów o własnych cechach narodowych, jakieś wspólne cechy Europejczyka, a te mają przesądzać o cechach kultury prawnej Unii Europejskiej. Cechy charakteru Polaka spotykać się będą z cechami narodowymi Francuza: racjonalnością, ruchliwością, wytwornością, patetyzmem, sceptycznym pesymizmem, zdrowym osądem spraw, dowcipem, ironią, jasnością myślenia. Spotkają się także z cechami narodowymi Niemca: silną, ale nieokreśloną wolą, powolnością, nastrojowością, ociężałą pedantycznością, humorem o podłożu melancholijnym, głębią spekulatywną. Stereotyp przeciwieństwa między Słowianami a Germanami, szczególnie Polakami a Niemcami, sięga początków obu tych społeczności. Podczas gdy cechy typowego Polaka z reguły przeciwstawiano cechom typowego Niemca, w odniesieniu do Polaka oraz Francuza poszukiwano chętniej cech wspólnych. Zaliczono do nich: indywidualizm, łatwość zapalania się do wzniosłych oraz nierealnych czynów, doznawanie rozczarowań z powodu ich niespełnienia, umiłowanie blasku sławy. Wśród zasadniczych różnic między Polakami a Francuzami najczęściej podawany jest polski emocjonalizm a także romantyzm, przeciwstawiany francuskiemu racjonalizmowi oraz praktycyzmowi. Współczesne sposoby postrzegania Polaków kształtują zarówno czynniki historyczne, jak i bieżące kontakty między ludźmi różnych nacji. Pierwsze są następstwem historii: podróży, handlu, wojen, a w ich konsekwencji przebywanie ludzi innych nacji w Polsce.

Drugie zaś wynikają z kontaktów Polaków z obcokrajowcami w ich krajach macierzystych, przeważnie w wyniku sezonowych oraz trwałych migracji. W zaczerpniętych z przeszłości opisach Polaków oraz Polski przez odwiedzających ją Niemców, Francuzów a także Włochów dominują bezwzględnie wątki cywilizacyjnego zacofania, kulturowej negatywnej oryginalności, surowości życia a także powszechnego zaniedbania. Nie lepiej rysowały się wizerunki Polaków przebywających na obczyźnie, głównie emigrantów zarobkowych: słabo wykształceni, bez kwalifikacji zawodowych, nieznający języka kraju osiedlenia, skłonni do zachowań przestępczych. W łącznej ocenie    charakteru  narodowego Polaków we Francji oraz Niemczech, w stereotypie współczesnego Polaka przeważa wymiar biedy, ubóstwa a także zacofania cywilizacyjnego. Francuzi dodają do tego: porównanie „pijany jak Polak”, konserwatywny katolicyzm, antysemityzm oraz zasługi ruchu „Solidarności”. Natomiast Niemcy uzupełniają swoje wyobrażenia o Polakach wymiarem kryminalnym: leniwi, ociężali, naiwni, chciwi, oszuści, krętacze, złodzieje aut, przemytnicy, kryminaliści. Tylko bardzo nieliczny odsetek Francuzów oraz Niemców zauważa u Polaków uprzejmość, gościnność, pracowitość. „Wschodnie” obrazy Polaków – w oczach Ukraińców a także Rosjan – są o wiele lepsze niż wspomniane ich obrazy „zachodnie”

Przychylam się do stwierdzenia, że narodowe wady Polaków oraz ludzi innych narodowości nie istnieją. Nie wierzę też w istnienie zalet. Nikt do tej pory nie wykazał, że charakter narodowy jest bytem, poddającym się obiektywnej analizie, co nadaje wątpliwy charakter rozważaniom o cechach narodowych. Jedynie fenomen świadomości, choć wymyka się uparcie obiektywnemu poznaniu (przesądza to zresztą o jego niepopularności jako tematu badań naukowych), pozostaje zjawiskiem fundamentalnie ważnym. Ale nawet gdyby przyjąć istnienie hipotetycznego charakteru narodowego powoływanie się na nie ma żadnej mocy wyjaśniającej. W szczególności niczego nie da się przewidzieć stosując założenie istnienia cech narodowych.